Water en Rots
Een groep vrienden had onlangs een interessant gesprek over een van de aforismen van Hazrat Inayat Khan: “Om spirituele kennis te verwerven, om inspiratie te ontvangen, om je hart voor te bereiden op de innerlijke openbaring, moet je proberen je mentaliteit plooibaar te maken als water in plaats van als een rots.”
Het is misschien een confronterende uitspraak, maar hij houdt hoop en belofte in, zoals één van ons opmerkte. De formulering van Pir-o-Murshid, dat men zijn hart moet voorbereiden op de innerlijke openbaring, lijkt te impliceren dat het oplichten van de sluier zowel natuurlijk als voorbestemd is. Hoe verward en gedesoriënteerd we ons ook voelen, hoe verloren we ook zijn in het labyrint, er is iets om op te hopen – op voorwaarde althans, dat we onszelf voorbereiden. Maar hoe doen we dat? Hoe kunnen we onze mentaliteit veranderen?
Op voorhand houden we onszelf wellicht voor dat onze manier van denken toch niet zo hard en ondoordringbaar is. Hebben we niet ook enige flexibiliteit? Misschien wel, maar laten we eens naar onze denkwereld kijken. We zijn ons er dan vast wel van bewust dat we bepaalde structuren met ons meedragen – sterker nog, we vertrouwen erop. Denk aan onze concepten en aannames en oordelen – en vergeet onze identificaties niet. Onze natie? Onze taal? Onze familie? Ons beroep? Onze politiek? Onze persoonlijke prestaties? En onze mislukkingen? Dit alles vormt de stevige stenen muren van een huis, en hoewel we het huis niet altijd mooi vinden, kunnen we ons niet voorstellen om zonder deze beperkte, beperkende omgeving te leven. Maakt het ons leven niet mogelijk? Maar als we erover nadenken, ontdekken we dat we gevangen zitten in een zichzelf in stand houdende spiraal: onze mentale vormen creëren onze gewoonten, onze gewoonten versterken onze meningen, onze meningen versterken onze mentale vormen, die op hun beurt onze gewoonten bevestigen, enzovoort. En iedereen die ooit heeft geprobeerd een gewoonte te veranderen, weet dat die inderdaad zo hard als graniet kan zijn. Ondertussen, buiten de stenen muren die we hebben opgetrokken, lacht de zon naar iedereen, danst de wind vrolijk in alle richtingen, en stroomt en buldert de machtige oceaan van het leven zonder enige belemmering.
Als we onze geest flexibeler willen maken, moeten we ons eerst bewust worden van onze verstarringen. Deze zijn het gemakkelijkst te herkennen in onze momenten van moeilijkheden, hoewel ze ook aanwezig kunnen zijn in momenten van plezier. Iemand die van een kopje thee geniet, zou bijvoorbeeld kunnen verklaren: “Ieder weldenkend mens drinkt thee zoals ik dat doe. Alleen een dwaas zou het anders doen.” Zo raakt het vloeiende genot van de thee verstard in het snel stollende beton van persoonlijke superioriteit. Als we onze moeilijkheden bestuderen, zullen we wellicht ontdekken dat het ongemak dat we voelen veroorzaakt wordt door onze eigen mening – over een persoon of een situatie of bijvoorbeeld iets dat tegen ons gezegd is. Als we in staat zouden zijn om onze mening los te laten, zou zo’n moment zonder pijn voorbij kunnen gaan. Aan de andere kant zullen we ook ontdekken dat een moeilijke situatie veroorzaakt kan zijn door onze starre manier van denken. Op zo’n moment hebben we de kans om ons bouwwerk als een steen op de bodem van de stroom te laten vallen en ons door het water te laten meevoeren.
Als we onze geest voldoende afstemmen op het water, worden we beter in staat om onze eigen blokkades te overwinnen en ook beter om te gaan met situaties met anderen. Toen hij sprak over de kunst van persoonlijkheid, zei Hazrat Inayat: “Soms kan een persoon een situatie veranderen door één woord waar anderen het niet kunnen veranderen met honderd hamers. Er is een manier om al hamerend een rots te breken en er is de manier van het water. Als de rots in de weg ligt, zal het water niet slaan; het water zal om de rots heen gaan, er soepel overheen stromen en zich een weg banen boven de rots uit; op deze manier zullen de golven verder gaan.
Het lijkt misschien een ontmoedigende taak om onze mentaliteit te veranderen. Het vereist zorgvuldig zelfonderzoek, maar als we vooruitgang willen boeken op het spirituele pad, is er geen alternatief voor deze nauwgezette discipline. Zoals het in Gayan Talas staat: “Het pad van vrijheid leidt naar gevangenschap; het is het pad van discipline dat naar vrijheid leidt.”
Vertaling Kariem Maas