Wat je ziet

Toen Hazrat Inayat Khan de wijsheid van het soefisme aan het verspreiden was in het westen, viel hem op dat hij vaak een bepaald soort vraag kreeg, meestal zoiets als: “Maar wat is waarheid? Kan u ons niet gewoon de waarheid vertellen?” En op zulke momenten wenste hij dat hij iets massiefs had, bijvoorbeeld een steen, waar hij eerst het woord “waarheid” op kon schrijven en die hij daarna aan de vragensteller kon geven met de woorden: “Hier is het. Dit is de waarheid – houdt hem stevig vast!”

Het was duidelijk dat de vragenstellers voelden dat de Meester iets wist wat zij niet wisten, iets wat over te brengen moest zijn op een manier die zij konden begrijpen. Evenzogoed, zoals wijze mensen al vanaf het begin der tijden hebben begrepen, zien mensen alleen wat past bij hun eigen geestesgesteldheid; ze komen elk naar de bron met hun eigen bevattingsvermogen, sommigen met een vingerhoed, sommigen met een kopje, een anderen met een grote emmer. Als je een zakkenroller mee zou nemen naar de Taj Mahal, zal hij niet de adembenemende majesteitelijke symfonie in gebeeldhouwd marmer zien, maar duizenden aanlokkelijke zakken.

De moderne wetenschap, die deze tijdloze wijsheid heeft vastgesteld via allerlei onderzoek, noemt dat ‘confirmation bias’: het fenomeen dat onze uitleg van wat we waarnemen, altijd ondersteunt wat we geloven. Als we bijvoorbeeld op een bepaalde plek zijn opgegroeid, dan zullen we die vanzelfsprekend gebruiken als onze maatstaf voor schoonheid.  Als we heftige gevoelens hebben over een bepaalde groep mensen, dan wordt het voor ons heel moeilijk om iets goeds te zien in de leden van die groep. Dit vormt natuurlijk een probleem voor spiritueel ontwaakte zielen, de oudere broeders en zusters van de menselijke familie die zo nu en dan arriveren om voor de kinderen van de wereld te zorgen. Hoe help je de mensheid van zijn waandenkbeelden af? In onze huidige tijd is het antwoord: voorzichtig. In de Nirtan, de Gamakas, zeg Hazrat Inayat Khan: “De boodschap is een oproep aan de mensen voor wie het uur heeft geslagen om te ontwaken, en een slaapliedje voor de mensen die nog door moeten slapen.”

Mensen die het soefi pad hebben genomen (of erdoor genomen zijn!) zouden kunnen veronderstellen dat ze onder wakker wordende mensen zijn, maar we moeten niet denken dat we daarom vrij zijn van vooringenomenheid. Kijk maar eens goed naar de mensen om je heen en dan zal je zien dat iederen een vorm van soefisme volgt die uitdrukking geeft aan zijn eigen natuur en karakter; sommigen, die geen regels en verordeningen kunnen verdragen, zullen je vertellen dat soefisme de vrijheid is om te doen wat je maar wilt; anderen, met een hang naar exotische zaken, zullen aangetrokken worden door de culturele aspecten die aan het Oosten doen denken; enzovoort. Als we dit in anderen hebben opgemerkt, dan zouden we ook eens in de spiegel kunnen kijken en onszelf afvragen: hoe ziet mijn soefisme eruit? Is er een manier om dat te verruimen?

Vertaling Irene Lennings