Verwachtingen opgeven 

Net als tuinplanten kunnen woorden vele kanten hebben. De tere bloemblaadjes van een roos kunnen omgeven zijn door vlijmscherpe doornen, en het vruchtvlees van een mooi gekleurde bes kan te zuur zijn om te eten. Zo ook kan een woord in de ene context een bepaalde betekenis hebben, maar op een andere moment zelfs het tegenovergestelde aangeven. Het woord ‘verwachten’ is een voorbeeld. Als de wind begint aan te wakkeren en donkere wolken de lucht bedekken terwijl we de natuur staan te bewonderen, kunnen we tegen een vriend zeggen dat we regen mogen verwachten: gezien de omstandigheden is dat een uitkomst die we kunnen verwachten. Maar wanneer het ego erbij betrokken raakt, kan ‘verwachten’ iets anders overbrengen – een gevoel van ergens recht op hebben of een eis. Stel je bijvoorbeeld een stugge ontmoeting voor op straat, waarbij de een zegt: “Waarom gedraag je je zo? Ik verwacht dat je me beleefd begroet.” Deze verwachting drukt een voorschrift uit – zelfverzonnen misschien, maar in ieder geval zullen er consequenties zijn voor degene die de regel overtreedt.

Verwikkeld zijn in zo’n eis-verwachting is als gehuld zijn in een dikke deken, soms zo dicht en stijf als een harnas. Die houdt ons af van contact met het moment; het briesje dat speels danst in de tuin kan ons dan niet raken. Het betekent ook dat we, in meer of mindere mate, op weg zijn naar teleurstelling, omdat gebeurtenissen zelden precies zo verlopen als we willen. Vanuit zo’n situatie is het gemakkelijk om in de gewoonte te vervallen – of je zou kunnen zeggen: te bezwijken voor de chronische ziekte – van teleurstelling. Vervolgens is het moeilijk om vanuit het sombere moeras van zelfmedelijden verder te worstelen op het spirituele pad.

We zijn ons vaak niet bewust van de last van verwachtingen die we met ons meedragen, zowel eisen van de wereld om ons heen als van onszelf. Het is echter wel belangrijk om te onderzoeken en te proberen onszelf te bevrijden, zodat we lichter op de stroom van het leven drijven. Er zijn twee remedies die kunnen helpen: de eerste is het ontwikkelen van ons rechtvaardigheidsgevoel. Mensen kijken over het algemeen vanuit een zeer bevooroordeeld standpunt naar de wereld, maar zoals we in Gayan Boulas vinden: “Voordat je de rechtvaardigheid van God probeert te kennen, moet je zelf rechtvaardig worden.” Als we ergens teleurgesteld over zijn, kunnen we ons afvragen: wat was onze verwachting? En was het rechtvaardig, was het iets dat we echt verdienden? En zouden we het anderen toewensen? Zouden we blij zijn als iemand anders kreeg wat we voor onszelf opeisten?

De tweede remedie is vertrouwen dat voortkomt uit onze liefde voor het goddelijke ideaal, de houding die soefi’s tawwakul noemen. Het zwaard van rechtvaardigheid snijdt arrogante verhullingen weg; veel van onze aanspraken leren we te herkennen als egoïstisch en dwaas. Wanneer het zwaard genoeg heeft gesneden en we geen pretenties meer hebben, wanneer we in een staat van heilige armoede zijn, blijft over om op God te vertrouwen en alles wat er komt met dankbaarheid te accepteren. Want of het nu zoet of zuur is, we zijn er zeker van dat het uit de hand van de Geliefde komt.

Vertaling Kariem Maas