Wie was Ariadne?

In de blog van 8 oktober over de duivel die in schoonheid gekleed komt stond: “Schoonheid zou een betrouwbare gids moeten zijn, zoals de draad van Ariadne, om de weg te vinden in ons raadselachtige leven. Zo lang we maar letten op schoonheid, zouden we in staat moeten zijn onze verdere weg door het labyrint te vinden.” Maar zo’n metafoor schiet z’n doel voorbij als je het onderwerp ervan niet kent. Sommige lezers die niet klassiek geschoold zijn hadden klaarblijkelijk geen idee wie Ariadne was. Omdat zij voorkomt in een bijzonder symbolisch fragment uit de mythologie, verdient de verwijzing naar haar draad een nadere verklaring.

Er bestaan talrijke variaties op deze vertelling. Het verhaal werd vele keren doorverteld in de orale cultuur rond de Middellandse zee voordat het werd opgeschreven, maar de essentie is dat er lang geleden op Kreta onder het paleis van koning Midas een labyrint bestond. Die donkere en mysterieuze plek, die werd beheerd door prinses Ariadne, werd bewoond door de monsterlijke Minotaurus, half mens half stier. In een van de versies van het verhaal waren de Atheners verplicht om elk jaar een huldeblijk van jonge mannen en vrouwen te sturen om geofferd te worden aan de Minotaurus.

Op een keer bood prins Theseus aan zich aan te sluiten bij de groep met de bedoeling het monster te verslaan om deze pijnlijke verplichting te beëindigen. Ariadne werd op het eerste gezicht verliefd op hem en om hem te helpen zijn queeste te volbrengen gaf zij hem een zwaard en een bol met draad om uit te rollen terwijl hij door het labyrint liep, zodat hij zijn weg terug kon vinden.

Vanzelfsprekend zegevierde de held en toen hij het labyrint weer uitkwam, ging Ariadne er samen met hem vandoor. Ze werden alleen niet samen oud, want op de een of andere manier eindigde Ariadne later als bruid van de god Dionysus. Soefidichters zouden er vast niet verbaasd over zijn dat een van hun kinderen Oenopion was, de verpersoonlijking van wijn.

Een mogelijke verklaring van het beeld van een labyrint is dat het is gerelateerd aan het aloude ambacht van het weven en aan de ingewikkelde en kronkelende dansvormen die daarmee geassocieerd zijn. Ariadne zou een priesteres zijn van deze heilige kunst en haar aanbod van een bol met draad lijkt toepasselijk. Maar het labyrint kan ook de verbijstering van de mind voorstellen wanneer die naar waarheid zoekt. Hazrat Inayat Khan zegt over doolhoven:
“Mensen houden van complexiteit. […] De mens die naar waarheid zoekt komt terecht in een doolhof en hij vindt dat interessant. Hij wil er nog wel duizend keer meer doorheen gaan. Net zoals kinderen die alleen maar rond willen rennen: ze willen de deur pas zien en daar doorheen gaan als ze heel moe zijn. Zo is het ook met volwassenen. Ze zeggen allemaal dat ze naar waarheid zoeken, maar eigenlijk houden ze van het doolhof. Daarom maken mystici de grootste waarheden tot een mysterie, dat alleen maar meegegeven wordt aan de weinigen die er klaar voor zijn. Ze laten de anderen gewoon spelen omdat het voor hen tijd is om te spelen.”

Met andere woorden, het labyrint is een beeld van de wereld van het denken en het gevoel en van de ervaring van de verschijningsvormen, die in Perzische soefi poëzie aina khana wordt genoemd: het spiegelpaleis. Daarin is het door de zich eindeloos herhalende spiegelbeelden heel moeilijk om de uitgang te vinden. De taak van Theseus dan is de noodzaak om de ziel te bevrijden van de beperkingen van de fysieke en mentale wereld. Dat kon alleen maar gebeuren met de hulp van de gaven van Ariadne omdat het gaven uit liefde waren. Het zwaard verbeeldt de kracht van liefde en de kwaliteit van niet te bedwingen, door liefde geïnspireerde moed. Het bolletje garen zou het symbool van wijsheid kunnen zijn, omdat er geen wijsheid kan zijn als de liefde niet is wakker gemaakt.

Vertaling Kariem Maas