Verborgen in het volle licht

In de serie over de verruiming van het bewustzijn, die hier begint, geeft Hazrat Inayat Khan een diepgaande uitleg van de manieren waarop we boven onze zelf-veronderstelde grenzen uit kunnen groeien, en in deel IV van deze serie refereert hij aan een klein, algemeen bekend object, een soort speelgoed met drie aapjes, om de manier te illustreren waarop je via meditatie in de niet te beschrijven toestand komt die bekend staat als kosmisch bewustzijn.

De meesten van ons hebben een zo’n plaatje van de drie aapjes wel eens gezien of het zelfs in bezit gehad en hebben het afgedaan als niets meer dan een speels soort cartoon. Wat zou het met ons te maken kunnen hebben? Drie apen – zie geen kwaad? Hoor geen kwaad? Spreek geen kwaad? Gedragen ze zich ooit zo? Misschien is het wat lichtzinnige vroomheid, of misschien is het zelfs satire, omdat we de boodschap maar zelden serieus nemen. We gaan ervan uit dat er vast niets in zit dat echt onze aandacht verdient.

Dit is het mysterie van symbolen. In de Gathas begint het Naqshbandi gedeelte over de leer van spiritule symbolen met deze zinnen: Wijze mensen hebben de wereld op allerlei manieren les gegeven, manieren die pasten bij de ontwikkeling van de mensen in een bepaalde tijd, en de eerste en meest oorspronkelijke vorm van onderricht door de wijzen was symbolisch. Deze leermethode werd door de eeuwen heen zeer gewaardeerd en zal altijd van belang blijven […] Het wordt gezien en is toch verhuld, het is bekend en toch onbekend….

Misschien kreeg de geest die als eerste het beeld ontworp, het idee om aapjes te portretteren omdat dat uitdrukking geeft aan onze aardse natuur. Iedereen die geprobeerd heeft om zich enige spirituele discipline eigen te maken, kent de voortdurend van hot naar her springende rusteloosheid van onze ‘apengeest’. Het zou ook zo kunnen zijn: door dieren te gebruiken in plaats van mensen, lukt het dit symbool zichzelf te verbergen. De les wordt gemakkelijk over het hoofd gezien tenzij we die serieus willen leren.

Het symbool van de aapjes biedt ons dus lessen op diverse niveaus. We kunnen proberen om onze innerlijke wereld te beheersen zodat we werkelijk vermijden om kwaad te spreken, en het voor elkaar te krijgen om slechte dingen niet op te merken bij wat we zien en horen. Dat is de morele les en niemand komt ver op het pad als hij of zij die niet toepast. Maar de aapjes suggereren ook om ons naar binnen te richten, weg van onze zintuigen naar een meditatieve staat;  dat is diepgaander, en alleen iemand die er klaar voor is zal deze les begrijpen.

Een derde, meer algemene les is om even stil te staan en om ons heen te kijken met nieuwe belangstelling. Als er zoveel verborgen zit in zo’n klein stukje speelgoed, wat voor andere lessen zijn dan niet verborgen in het volle licht?

Vertaling Irene Lennings