In beweging blijven

Om te laten zien aan de monniken in een bepaalde tempel

Nog niet bij de oever van het niet-doen,
is het dom om verdrietig te zijn dat je nog niet bent afgemeerd…
De witte wolken van Eastmount zeggen
om in beweging te blijven, zelfs
als het avond is, zelfs als het herfst is.

Dit korte gedicht van de boeddhistische monnik Chiao Jan uit het Tang-tijdperk in China (618 en 907) heeft een boodschap voor ons allemaal; het verdient aandacht. Hij begint met te spreken over ‘de oevers van het niet-doen’. Dit betekent niet dat we na het oversteken van de Grote Oceaan op een plaats van inertie, van geen activiteit komen, maar eerder dat de reis ons naar een staat brengt waar de doener – of de reiziger – verdwenen is. Hoe kan er sprake zijn van ‘doen’ als er niemand is om te ‘doen’? Dat was de ervaring van Shakyamuni Boeddha, en het is het uiteindelijke doel van alle boeddhistische beoefening – om het eindeloze wiel van verlangen en teleurstelling te stoppen. En dit is ook het doel van de spirituele oefeningen van alle stromingen, al kan de gebruikte taal per traditie verschillen.

Het gedicht vertelt ons echter over iemand die de kust nog niet heeft bereikt. Wie? Er is gesuggereerd dat de dichter met deze regels op zichzelf reflecteert, een soort herinnering op zijn oude dag, maar de titel “Om te laten zien aan de monniken in een bepaalde tempel” wijst in een andere richting. Het lijkt waarschijnlijker dat Chiao Jan gevoelens van neerslachtigheid moet hebben waargenomen bij enkele monniken in een nabijgelegen tempel, en dat dit zijn zachte aanmoediging voor hen was.

De paradox van het spirituele pad is dat we een doel nastreven totdat we ons realiseren dat het doel nooit afwezig was. Waarheid kan niet gedeeltelijk zijn, geldig in de ene context en niet in een andere. Om haar naam waardig te zijn moet waarheid altijd aanwezig zijn, zelfs in onze beperkingen en rampen –al tart het onze rede en logica om uit te leggen hoe dit kan. Maar zo lang die realisatie van waarheid er nog niet is, kunnen we onze inspanningen niet staken. Dat zou ongeveer hetzelfde zijn als hopen de loterij te winnen zonder de moeite te nemen een lot te kopen. Om die reden hebben de witte wolken die de piek aan de oostelijke horizon omkransen, de plek waar de Zon van Waarheid opkomt, betekenis voor ons. Eastmount refereert aan de bergtoppen in het oosten die symbool staan voor de richting van verlichting. Hun schoonheid, majesteit en zuiverheid dienen als een banier, die ons voorwaarts wenkt en ons eraan herinnert dat er maar één doel in het leven is dat de moeite van inspanning waard is.

De witte wolken dienen ook om ons boven de zelfvernietigende emotie van droefheid uit te tillen. Hazrat Inayat Khan zegt dat zelfmedelijden de grootste armoede is. Door onze indruk van kleinheid en afgescheidenheid te voeden, sluit zelfmedelijden de deur naar de schat die onze goddelijke erfenis is. Daarom is het, zoals Chiao Jan zegt, gewoon dom om verdrietig te zijn over ons gebrek aan spirituele verworvenheden. Op deze reis is de houding allesbepalend. In Vadan Alapas moedigt Hazrat Inayat Khan ons op deze manier aan: “Laat moed uw zwaard zijn en geduld uw schild, mijn soldaat.”

Laten we dus luisteren naar Chiao Jan en in beweging blijven, als soldaten of als monniken, of misschien als soldaat-monniken. Het uur, het seizoen en het weer doen er niet toe. Het doel is niet willekeurig gekozen – het heeft ons geroepen, en het ligt voor ons, wachtend, zolang we de hoop niet opgeven. Ga moedig en geduldig voorwaarts en accepteer niet de gedachte aan een nederlaag.

Vertaling Kariem Maas