Respect leren

Als de wereld van de mens beschouwd kan worden als één lichaam, dan zijn er veel plaatsen waar het lichaam pijn heeft. Rode plekken en pijnlijke gezwellen zijn zo gewoon dat het dezer dagen moeilijk is om gezond weefsel te vinden. De wereld is aan het tobben met een soort auto-immuun ziekte waarbij organen en cellen, in plaats van samen te werken, vechten en proberen elkaar te vernietigen. Een woord dat in deze toestand vaak opduikt is ‘respect’, zoals in: “Hoe kunnen ze dat doen? Hebben ze geen respect?”

De zin suggereert dat we ons gewoonlijk pas bewust worden van respect door de afwezigheid ervan. Het is inderdaad gemakkelijk te constateren dat in een drukke straat voetgangers zich er niet bewust van zijn als iemand beleefd uitwijkt, maar geërgerd reageren wanneer iemand gedachteloos in de weg staat. Gemiddeld genomen is verondersteld gebrek aan respect een voorspelbaar startpunt voor conflicten. 

Vanzelfsprekend is het voor een soefi niet belangrijk als anderen geen respect tonen, maar het kan een heel leven vergen om te leren respect op te brengen voor iedereen die op ons pad komt. Bijna onvermijdelijk is het ongemakkelijk als in een spiritueel gesprek het onderwerp respect opkomt. Het is duidelijk genoeg dat we respect verschuldigd zijn aan ‘goede’ mensen, degenen met wie we affiniteit voelen ook al verschillen we van mening. Maar wat betreft de ‘slechte’ mensen? Hoe kan van ons respect verwacht worden jegens iemand die…. (vul hier je eigen versie in van duivels gedrag)? De lijst van respectloos gedrag is zo lang als de tijd, maar bovenaan staat, zo lijkt het, gebrek aan respect voor ons.

In plaats van één voor één de talloze hindernissen te bestrijden die respect voor anderen in de weg staan, is het nuttiger om ons af te vragen waar respect eigenlijk uit voortkomt. En het antwoord is: uit zelfbewustzijn. In de Gayan staan twee onthullende uitspraken over respect. De ene, in Chalas, luidt:
Geloof eerst in je eigen ideaal
als je wilt dat anderen erin geloven;
tenzij je zelf je ideaal respecteert
zullen anderen het niet respecteren.

En in de Gayan, Soera’s, vinden we:
Als je wilt dat mensen je gehoorzamen, moet je leren om jezelf te gehoorzamen;
Als je wilt dat mensen je geloven, moet je leren om jezelf te geloven;
Als je wilt dat mensen je respecteren, moet je leren om jezelf te respecteren;
Als je wilt dat mensen je vertrouwen, moet je leren om jezelf te vertrouwen.

Dit maakt ons duidelijk dat als we moeite hebben anderen te respecteren, het mogelijk niet aan de beperkingen van die persoon ligt, maar dat het komt omdat we zelf nog niet echt geleerd hebben respect voor onszelf te hebben. Ieder mens in deze wereld heeft beperkingen, daarom kan respect niet afhankelijk zijn van het vrij zijn van gebreken. Eerder heeft het te maken met iets diepers – en wanneer we die diepte in ons eigen wezen beginnen te zien, dan kunnen we die mogelijk ook in anderen zien. Dat is de enige balsem die de wereld kan genezen van haar wonden.

Vertaling Kariem Maas