Het zwaard van het nu

Herinnering is van fundamenteel belang op het soefipad, maar het is belangrijk om te weten dat herinnering niet hetzelfde is als geheugen.

In alledaagse taal betekent geheugen – als je je iets herinnert – het in gedachten herscheppen van iets wat ooit bekend was; bijvoorbeeld de herinnering aan een aangename avond met vrienden, die waarschijnlijk herinnerd wordt als een wolk van aangename indrukken en gevoelens, zonder al te veel specifieke details. Omdat ons geheugen een reproductie is, voelen we het niet met dezelfde intensiteit die we in de eerste ervaring kenden, en onze gevoelens en indrukken lijken achter ons te vervagen als we verdergaan in het leven, totdat de gebeurtenis bijna vergeten is. Herinneringen zijn, zouden we kunnen zeggen, iets dat is opgeslagen in de bibliotheek van het verleden, die we van tijd tot tijd raadplegen.

Herinnering, aan de andere kant, spiritueel opgevat, betekent een heroriëntatie, namelijk het richten van onze aandacht naar een aanwezige Realiteit. Het is in feite precies het tegenovergestelde van wat het geheugen doet. Misschien zou herkenning een beter woord zijn.

Qushayri vertelt ons dat elk moment is als een zwaard, maar dat maar weinig mensen leven in het moment. Onze aandacht wordt besmeurd met wat we gelovendat het verleden en de toekomst zijn, maar die eigenlijk creaties zijn van ons eigen verstand zijn; we kunnen niet naar het verleden wijzen, noch kunnen we de toekomst in onze handen houden. Ons ‘verleden’ bestaat uit indrukken, herinneringen aan herinneringen en interpretaties van wat we denken dat er is gebeurd, met bijbehorende emotionele vormen en schaduwen. Ook onze ‘toekomst’ is niet reëler dan dat – het zijn simpelweg denkbeeldige projecties en verwachtingen die nooit lijken aan te komen. De macht van een zwaard komt voort uit de samenballing van kracht in de snede van het zwaard die niet breder is dan één haar, en het mystieke begrip komt voort uit het samenballen van alle bewustzijn in het nu.

Dat ‘nu’ zou begrepen kunnen worden als de Goddelijke Aanwezigheid, en onze ‘herinnering’ zou de focus van onze blik op dat levende moment moeten zijn. Daarom moet, zoals Qushayri waarschuwt, ‘het zwaard van het moment’ voorzichtig worden gehanteerd. Als we onoplettend zijn, kunnen we lijden, maar als we nederig, met zelfbeheersing en respect komen, kan het moment de briljante zwaardsnede zijn die de touwen die ons binden doorsnijdt.

Vertaling Kariem Maas