Neem je selfies als je bidt?

Misschien is een van de bepalende kenmerken – of moeten we zeggen, symptomen – van onze tijd het wijdverbreide fenomeen van de ‘selfie’. De alomtegenwoordigheid van de mobiele telefoon maakt het voor iedereen mogelijk om alles te fotograferen, en dat doen we met ongebreideld enthousiasme.  Als mensen elkaar in een ongewone context ontmoeten, tijdens een wandeling aan zee bijvoorbeeld, of op een dorpsmarkt of misschien op de top van een berg, is het heel gewoon om bij elkaar te gaan staan terwijl één lid van de groep een telefoon op armlengte houdt en een foto maakt. Zo’n kiekje kan worden gezien als een bewonderenswaardig eerbetoon aan de vriendschap. Maar er is een ander, twijfelachtiger soort selfie, waarbij de ‘ik’, altijd triomfantelijk lachend en vaak met een gestileerde houding, een arm omhoog of een been in een hoek, een foto maakt voor iets bijzonders, zoals een monument of een kunstwerk.  Dit soort foto’s is duidelijk bedoeld als een trofee, een controleerbaar bewijs dat er een verband bestaat tussen “ik” en de roem van wat zich op de achtergrond bevindt.  Het heeft niets te maken met de ervaring van het object; een grijnzende toerist voor Michelangelo’s Pietà lijkt niets te hebben opgenomen van het diepe verdriet en de liefde die de beeldhouwer in zijn kunstenaarschap heeft uitgedrukt.

Toch is de ‘selfie’ niet uitgevonden door de telefoon, maar door mensen; sinds het begin van de geschiedenis hebben we altijd mentale selfies genomen.  Waarom zouden de rijken en machtigen anders zo consequent indrukwekkende omgevingen voor zichzelf hebben gebouwd? Een comfortabel bed hoeft alleen de slaper te passen; het hoeft niet zo groot te zijn als een tennisbaan.  Wat is het doel van het paleis van Versailles, anders dan dat het de royalty en de leden van het hof in staat stelt zichzelf mentaal te bewonderen terwijl ze door de Spiegelzaal lopen of door de eindeloze tuinen wandelen?

Het hoeft ons dan ook niet te verbazen als we tijdens het bidden goed naar onze gedachten kijken en onszelf betrappen op het maken van selfies. “Hier ben ik, eerbiedig, hoofd gebogen, heel gepast, vind je niet? En dit ben ik, lovend. Hier zeg ik sorry voor mijn tekortkomingen; dat daar op de achtergrond is God.” En als we klaar zijn met onze gebeden, als we ‘s morgens aan de koffie zitten, kunnen we nog even door de verzameling beelden in ons hoofd bladeren en ons enigszins tevreden voelen over onze mate van spiritualiteit – of zoals zoveel andere beelden die we hebben gemaakt, kunnen ze in de wolken worden opgeborgen en vergeten. “Ik bekijk ze later wel”, maar op de een of andere manier doen we dat nooit.

Natuurlijk zouden we de camera op de Ene moeten richten, en ons kleine zelf buiten beeld laten. Iets anders doen is ongezond, de fundamentele bron van lijden. De remedie voor deze ziekte is echter eenvoudig: onszelf vergeten, zonder agenda komen en het Goddelijke ons laten vullen met zijn volmaakte Zelf. Het gebed Salat begint: “Allergenadigst  Heer, Meester, Messias en Verlosser van de hele mensheid, wij groeten U in alle ootmoed.”  Als we onszelf mentaal controleren om te zien of we nederig genoeg zijn geweest, of we ons voldoende hebben vernederd terwijl we dit zeggen, dan kijken we nog steeds in de verkeerde richting.  

Je ontdoen van deze zelfabsorptie lijkt een hopeloze taak, die paradoxaal genoeg eindeloze zelfcontrole vereist terwijl dat juist is wat we willen elimineren. Maar het geheim om dit te bereiken ligt in de magie van de liefde.  Het is niet moeilijk onszelf volledig te vergeten wanneer we vervuld zijn van liefde – we doen het automatisch, en daarom vinden we dit gezegde over nederigheid in Vadan Talas : “Nederigheid in liefde is de nederigheid van de meester, en nederigheid in overgave is de nederigheid van de slaaf. “

Misschien beginnen we op de weg van het gebed omdat we denken dat het van ons verlangd wordt, in de overtuiging dat we “verplicht zijn te bidden”, dat het “verwacht” wordt dat we deze plicht vervullen. De ware aard van het gebed openbaart zich echter pas als we het uit liefde verrichten. Als we liefhebben, en onze Geliefde eeuwig aanwezig is, dan zal het verlangen naar selfies zeker helemaal vergeten worden.

Vertaling Kariem Maas